VHO - Trong 2 ngày 12 và 13.2 (nhằm mùng 3 và mùng 4 Tết), UBND tỉnh Vĩnh Long, Sở VHTTDL tỉnh Vĩnh Long tổ chức Lễ giỗ lần thứ 204 Tiền quân Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn. Hàng ngàn người dân tại Vĩnh Long, Trà Vinh và các địa phương khác đã tề tựu về Lăng ông Tiền quân Thống chế Điều bát để thắp hương, cúng bái, tưởng nhớ vị tiền nhân đã mở cõi vùng đất này.
Bàn thờ Tiền quân Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn trong gian chánh điện
Theo cuốn Di tích lịch sử – văn hóa tỉnh Vĩnh Long, ông Nguyễn Văn Tồn (tên thật Thạch Duồng) là người Khmer, quê làng Nguyệt Lãng, xã Bình Phú, huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh; dưới thời Võ vương Nguyễn Phúc Khoát. Thuở nhỏ, ông theo Chúa Nguyễn, hết lòng tận tụy trung thành nên được cho làm Cai Đội và cho phép chuyển sang mang "quốc thích". Từ năm 1786-1789, ông theo Chúa Nguyễn chạy sang Vọng Các (Bangkok - Thái Lan).
Khi Nguyễn Ánh khá mạnh, trở về nước, ông được phân công đi chiêu mộ thành lập một đội quân người Khmer và lãnh nhiệm vụ thống quản đội quân đó. Ông lại được lệnh theo Võ Tánh giữ thành Bình Định, bị Tây Sơn bắt. Ông hết dạ trung thành với chúa Nguyễn, tìm cách trốn về Nam.
Sách ghi chép lại rằng ông có tướng mạo khôi ngô, võ nghệ cao cường, tính tình cương trực. Năm Gia Long thứ nhất (1802), ông được thăng Cai Cơ, trấn giữ đồn Trà Ôn (thuộc Trấn Giang) kiêm quản phủ Trà Vinh và Mân Thít (thuộc Vĩnh Trấn).
Phần mộ Tiền quân Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn và phu nhân
Ông có công giúp nhà Nguyễn dẹp loạn ở biên giới Tây Nam. Năm 1810, Cao Miên xảy ra nội chiến, quân Xiêm nhân cơ hội xâm lấn bờ cõi xứ này. Ông phụng lệnh triều đình theo đại quân Thoại Ngọc Hầu sang chiến đấu với quân Xiêm ở thành Lavek (Cao Miên).
Thắng trận, uy danh ông vang lừng và được ban ở lại trấn thủ thành Nam Vang với trọng trách bảo hộ xứ Cao Miên. Một thời gian sau, ông được trở về trấn thủ Trà Ôn, Cầu Kè. Dịp này, ông cùng dân binh ra sức khai hoang mở đất, trồng trọt hoa màu và thành lập xóm làng.
Sau khi ông mất, mộ được xây ở Trà Ôn, người dân đổ xô đến thắp hương. Kể từ đó, tín ngưỡng thờ ông Thống chế Điều bát xuất hiện và ngày càng phổ biến.
Suốt hàng trăm năm qua, người dân Trà Ôn vẫn giữ lệ tổ chức Lễ hội Lăng Ông vào mùng 3 và mùng 4 Tết Nguyên đán hằng năm mang ý nghĩa cầu phước vào những ngày xuân và quan Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn trở thành vị phúc thần của bà con 3 dân tộc Kinh, Khmer, Hoa.
Trong các ngày này, hàng ngàn người Việt, Hoa, Khmer ở vùng Trà Ôn, Cầu Kè,Trà Vinh, Sóc Trăng… về tham dự. Lễ giỗ quan Thống chế mang ý nghĩa là lễ cầu phước vào những ngày đầu xuân. Ngoài ra, người dân đến lễ bái còn có ý nghĩa uống nước nhớ nguồn. Do đó, tuy là lễ giỗ, nhưng cũng có đầy đủ nghi tiết : Túc yết, Chánh tế, tế Tiền hiền, Hậu hiền, xây chầu, Đại bội và Hát bội.
Ngoài ra, vì đây là những ngày đầu xuân nên bà con người Hoa thường tổ chức múa lân, bà con người Khmer trình diễn nhạc ngũ âm hoặc múa hát theo phong cách của họ. Quan Thống chế điều bát Nguyễn Văn Tồn trở thành vị phúc thần của ba dân tộc Việt, Hoa và Khmer tại Trà Ôn.
Lễ hội đã có sức sống mạnh mẽ, tầm ảnh hưởng không chỉ trong phạm vi ở vùng Trà Ôn mà còn lan rộng ra cả tỉnh Vĩnh Long, thu hút số lượng lớn người tham gia.
Trong tâm thức của nhân dân huyện Trà Ôn, Đức Tiền quân Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn là đấng linh thiêng, bởi thế cầu phước trong ngày giỗ của Đức ông sẽ giúp nhân dân trong vùng có được mùa màng bội thu, hoa quả tươi tốt, làm ăn phát đạt, gia đình yên vui và xóm ấp bình an.
Bà Nguyễn Thị Quyên Thanh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long thắp hương Tiền quân Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn
Đây cũng là một địa điểm du lịch Vĩnh Long hấp dẫn được du khách thập phương ghé thăm thưởng ngoạn phong cảnh, thắp hương cầu may đầu năm và xem các hoạt động văn hóa nghệ thuật dân gian.
Qua đó làm phong phú thêm những nhu cầu tâm thức, tâm linh và nâng cao thêm vốn hiểu biết về văn hóa các vùng quê thuộc miệt vuờn Nam Bộ.
Lễ hội Lăng Ông Trà Ôn thể hiện lòng tri ân sâu sắc của nhân dân các dân tộc Kinh, Hoa, Khmer đối với vị tướng có công với dân, với nước.
Đồng thời thông qua lễ hội khơi dậy tinh thần đoàn kết, tình yêu thương gắn bó của dân tộc Kinh, Hoa, Khmer trong cộng đồng để cùng nhau xây dựng quê hương, đất nước giàu đẹp.
Lễ hội Lăng Ông Trà Ôn là sự tổng hòa, thống nhất trong đa dạng về loại hình nghệ thuật dân gian nhưng lại mang những nét độc đáo riêng biệt của từng dân tộc Kinh, Hoa, Khmer sinh sống tại vùng đất Trà Ôn.
Đồng thời các trình diễn dân gian như nhạc ngũ âm, múa Sa – dăm, múa dân gian Khmer, múa lân, nhạc Tùa Lầu Cấu, hát bội,… đã tái hiện được những nét sinh hoạt văn hoá cổ xưa của người dân vùng Trà Ôn.
Với giá trị độc đáo, tiêu biểu, Lễ hội Lăng Ông Trà Ôn được Bộ VHTTDL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể từ năm 2020.
Múa Sa – dăm, múa dân gian Khmerphục vụ người dân tại Lễ giỗ
Theo UBND tỉnh Vĩnh Long, hiện nay trên địa bàn tỉnh có 69 di tích được xếp hạng, trong đó có 13 di tích cấp quốc gia và 56 di tích cấp tỉnh.
Tỉnh ủy và Lãnh đạo UBND tỉnh luôn chú trọng công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa đã được công nhận và xếp hạng, trong thời gian vừa qua nhiều giải pháp đã được triển khai thực hiện.
Lễ hội Lăng ông Thống chế Điều Bát Nguyễn Văn Tồn là một trong những di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia và đây cũng là một nét đẹp đầu xuân của tỉnh Vĩnh Long, thu hút rất nhiều du khách trong và ngoài tỉnh nhân dịp Tết đến xuân về.
Với việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, trong thời gian tới tỉnh sẽ tiếp tục quan tâm đầu tư để làm sao cho văn hóa xứng đáng với giá trị vật chất tinh thần, phát huy tiềm năng, thế mạnh của tỉnh.
Vĩnh Long cũng sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động gắn kết với du lịch cộng đồng để tăng cường giá trị di sản, quảng bá và thu hút nhiều người đến tỉnh Vĩnh Long thông qua các hoạt động mang tính chất truyền thống dân gian.
BÌNH THỦY
