Gốm đỏ quê em. Ảnh: ĐỨC TÀI

Đất và người Vĩnh Long được thiên nhiên ưu đãi khi nằm ở ngã ba giữa 2 nhánh sông Tiền và sông Hậu, thuộc hạ nguồn sông Mekong- con sông huyền thoại đã mang theo phù sa cùng với nhiều nền văn hóa đa dạng từ nơi khởi nguồn tận cao nguyên Tây Tạng xa xôi để ban tặng cho nơi này.

Dòng phù sa tụ lại Vĩnh Long đã đem đến cho vùng đất và người dân cần cù nơi này những mỏ đất sét quý giá, tạo thành nghề sản xuất gạch gốm đã có trên 100 năm.

Những năm 1980, cả vùng có gần 3.000 lò gạch trải dài gần 30km thuộc huyện Long Hồ và Mang Thít, hoạt động xuyên suốt quanh năm; mang gạch thẻ, gạch ống, gạch tàu với số lượng lớn đi khắp nơi để xây dựng các công trình.

Người dân nơi đây sinh ra đã gắn bó với nghề, qua bao thế hệ đúc kết thành kỹ thuật nung chỉ bằng lò gạch, nhiên liệu là trấu; hàng ngàn mẫu mã, kiểu dáng khác nhau được tạo ra từ bàn tay tài hoa của người thợ thủ công.

Đặc biệt sản phẩm gốm với màu đỏ đặc trưng từ đất sét tạo nét riêng cho gốm Vĩnh Long mà không nơi nào có được, đã xuất khẩu sang các thị trường nước ngoài như EU, Hoa Kỳ, châu Úc, Đài Loan, Hong Kong, Hàn Quốc, Nhật Bản,…

Tuy nhiên, từ năm 2010 trở lại đây, khi đổi mới công nghệ từ lò nung tròn sang lò nung liên hoàn, cải thiện quy trình sản xuất, thân thiện với môi trường và nâng cao sức cạnh tranh thì chi phí sản xuất cao, giá bán sản phẩm đầu ra thấp, các cơ sở lò gạch gặp nhiều khó khăn nên quy mô và công suất hoạt động không còn lớn như trước đây.

Theo thống kê, hiện toàn tỉnh còn hơn 20 doanh nghiệp sản xuất gốm, sản lượng trung bình đạt khoảng 5 triệu sản phẩm, ước giá trị mang lại khoảng 400 tỷ đồng/năm.

Nhằm bảo tồn và phát triển nghề gạch gốm truyền thống, kết hợp với phát triển du lịch trên cơ sở khai thác các lò gạch gốm truyền thống hiện có, làm điểm nhấn mang tính đột phá, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng, UBND tỉnh Vĩnh Long đã ban hành Quyết định phê duyệt Đề án “Di sản đương đại Mang Thít”; HĐND tỉnh cũng đã ban hành Nghị quyết quy định chính sách hỗ trợ đặc thù bảo tồn lò gạch, gốm.

Theo đó, toàn bộ vùng di sản khoảng 3.060ha với 653 lò đã được người dân cam kết giữ gìn. Với đề án này, “Vương quốc gốm đỏ” Mang Thít sẽ trở thành một vùng di sản đương đại có giá trị mang tầm quốc tế, sẽ là một điểm đến trên bản đồ du lịch khu vực.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh- Nguyễn Thị Quyên Thanh tin rằng, bước vào thời kỳ phát triển mới, hy vọng gốm đỏ Vĩnh Long sẽ tạo ra được ngày càng nhiều sản phẩm với mẫu mã và chất lượng nâng cao hơn trước, đóng góp nhiều hơn cho sự phát triển kinh tế tỉnh nhà.

Khi “Đề án Di sản đương đại Mang Thít” được triển khai, trong tương lai không xa, nơi đây sẽ trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn, mang đến cho quê hương Vĩnh Long một hướng đi mới. “Vương quốc gốm đỏ” sẽ trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn, để những lò gạch rêu phong, cổ kính mang nền văn hóa Vĩnh Long đi xa hơn.

PHƯƠNG THƯ