Nhắc đến Vĩnh Long, không chỉ nhớ đến sông nước miệt vườn như Cù lao An Bình, khu du lịch sinh thái Vinh Sang, du lịch Cù lao Mây (Trà Ôn)… vô cùng hấp dẫn, mà Vĩnh Long còn mang nét đặc trưng với du lịch tâm linh. Theo đó là những ngôi chùa, miếu cổ kính, linh thiêng và vô cùng thanh tịnh, thích hợp cho du khách khi đến nơi đây vãng cảnh. Trong đó, không thể không nhắc đến Chùa Ông - Thất Phủ Miếu, một trong những công trình của người Hoa nổi tiếng ở đất Vĩnh Long. 

  Thất Phủ Miếu - Vĩnh Long

          Chùa Ông - Thất Phủ Miếu hay Vĩnh An Cung, ngoài ra còn có tên gọi khác là Hội Quán Phúc Kiến tọa lạc tại khóm 1, phường 5, thành phố Vĩnh Long. Người dân nơi đây thường gọi với cái tên thân mật hơn là “chùa Ông” nhưng đúng ra tên chính thức là Thất Phủ Miếu vì có tổng cộng 7 phủ của người gốc Hoa là: Ninh Ba, Phước Châu, Chương Châu, Truyền Châu, Quảng Châu, Triều Châu và Quỳnh Châu (tức đảo Hải Nam) trực thuộc các tỉnh Trực Lệ, Phước Kiến và Quảng Đông.

          Chùa Ông -Thất Phủ Miếu tại Vĩnh Long xuất hiện từ thời nhà Nguyễn. Dựa vào những ghi chép lịch sử của người xưa, vào đời nhà Thanh có rất nhiều người Hoa ở các địa phương vừa kể, sang nước ta lập nghiệp, nên Chúa Nguyễn cho phép họ lập hội Thất phủ, tương tự như hội Hoa kiều ngày nay.

          Theo Đại Nam nhất thống chí: Do địa hình chợ Vĩnh Long thuận lợi đường thủy lẫn đường bộ “hai mặt tiền đều giáp mặt sông, phố xá liên tiếp, trăm mối hàng hóa tấp nập đủ cả, chạy dài năm dặm, ghe thuyền đậu đầy bến sông”, nên người Hoa chọn nơi đây đặt Hội quán giao tiếp và sinh sống. 

          Đến thời Pháp, người Hoa đến đây sinh sống, làm ăn ngày càng đông. Do yêu cầu lúc đó, những người Quảng Đông, Triều Châu tách ra lập bang hội riêng, nên những người Phúc Kiến còn lại đã tái thiết lại Thất Phủ Miếu vào năm 1872 và lấy tên mới là “Vĩnh An Cung” để làm Hội quán mới của bang. Như vậy chùa Ông Thất Phủ Miếu chỉ thuộc bang của người Hoa Phúc Kiến. Đây là công trình tâm linh mang âm hưởng của văn hóa Trung Hoa.

          Chùa Ông - Thất Phủ Miếu là công trình kiến trúc mang phong cách miền Hoa Nam, Trung Quốc, thịnh hành vào thế kỷ 19 trở về trước. Công trình được thực hiện bởi nhóm thợ tài hoa từ Phúc Kiến sang thi công từ năm 1892 đến 1909, đứng đầu là công trình sư Hà Tạo và nhiều nhóm nghệ nhân, cùng nhân công địa phương ở làng Tân Giai, Tân Nhơn…hợp sức xây dựng

          Kiến trúc Miếu Thất Phủ làm theo kiểu “tứ hợp diện” Phía trước là Tiền đường, phía sau là Chính điện và hai bên là Đông sương và Tây sương (người Việt gọi là Đông lang, Tây lang). Diện tích khá rộng rãi, xung quanh được bao bọc bởi vách tường gạch kiên cố. Để một khoảng diện tích to rộng có đầy đủ ánh sáng, các công trình sư cho chừa những sân trống. Tuy các khu vực chính nằm xa nhau nhưng có thể thông hành qua lại nhờ các nhà nối, gọi là “hà cầu”, tức xem những sân trống là ao sen và những nhà nối ấy là những cây cầu bắc qua ao sen

          Mái Thất Phủ Miếu lợp ngói âm dương được phong tô kỹ lưỡng. Chân mái ngói được viền bằng một loại ngói đặc biệt có tráng men màu xanh. Các rìa mái ngói cong vút và tầng mái gian giữa cao hơn tầng mái của hai gian bên, đều trạm trổ rồng phượng vô cùng thú vị. 

          Một đặc điểm nữa của Thất Phủ Miếu xây dựng theo kiểu cung đình, có năm cửa cái. Trên các vách cửa cái đều có vẽ hình các vị thần giữ cửa. Mặt tiền, cửa vào là ba khuôn cửa lớn, hai bên vuông góc là hai khuôn cửa hẹp hơn. Hình ảnh trang trí là những hình, tượng cổ sử, cảnh sinh hoạt dân gian; được đấp nổi bằng sành, sứ, các mảnh chén kiểu,,,, Từ phía ngoài cổng nhìn vào đã thấy thẩm mỹ hài hòa và cân đối.

          Trong Thất Phủ Miếu có ba bàn thờ chính, bàn thờ giữa là khánh thờ Quan Thánh Đế Quân, Quan Bình Thái Tử, Châu Xương Tướng quân. Khánh thờ bên tả thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu. Khánh thờ bên hữu thờ Phước Đức Chánh Thần…. Tất cả những chi tiết bên trong chùa Ông Thất Phủ Miếu từ cột, bảng, xiên, trính, các con kê đều được làm một cách tỉ mỉ, công phu bởi gỗ tốt, trạm trổ đẹp và sơn son thếp vàng, giàu bản sắc Trung Hoa.

Kiến trúc bên trong Thất Phủ Miếu

          Ngoài ra còn có các bàn thờ Phật Quan Âm, Phật Thích Ca, Phật Di Đà, Di Lặc, Hộ pháp Long Thần… nhưng mang tính chất tín ngưỡng dân gian. Các tượng thờ kể trên đa số bằng gỗ, có một số bằng đồng, gốm sứ.  Đáng chú ý là trong các hiện vật còn lưu giữ có một bức hoành khắc bốn chữ “Quan Thánh Phu Tử” được đem đi triển lãm ở hội chợ các nước thuộc địa tại Marseille (Pháp) năm 1922 đạt được Huy chương đồng. 

          Hàng năm, tại chùa Ông Thất Phủ Miếu có những ngày vía Phước Đức Chánh Thần, Tam Nguyên, Tứ Quý; đặc biệt nhất là ngày vía Ông (13 tháng Giêng và 13 tháng 5), ngày Tất niên (15 tháng 12) có hàng ngàn người, không chỉ bà con người Hoa mà cả người Việt ở địa phương đến chiêm bái và chụp hình cùng với công trình nghệ thuật đậm chất người Hoa để làm kỷ niệm.

Bằng công nhận di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia

          Với những giá trị của mình, ngày 25/01/1994 Chùa Ông - Thất Phủ Miếu (Hội Quán Phúc Kiến) ở Vĩnh Long đã được Bộ Văn hóa -Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du kịch) công nhận là di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia loại hình kiến trúc nghệ thuật và nơi đây trở thành điểm đến văn hóa lịch sử, nghệ thuật đáng chú ý mà du khách không thể không ghé khi về Vĩnh Long.

Bài: Nguyễn Chiến, ảnh: Trung Kiên