Cũng như nhiều nơi khác trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, mùa mưa chính là thời điểm người dân quê Vĩnh Long mặc nhiên thu hoạch vô vàn sản vật quý mà thiên nhiên ban tặng. Trong đó phải kể đến nấm mối, loại nấm được ví von là "hoa hậu miệt vườn" không có đối thủ.

Sở dĩ nấm mối được mệnh danh với cái tên mỹ miều, cao quý như thế có lẽ bởi do đặc tính mùa vụ, vị ngon, hàm lượng dinh dưỡng và giá thành cao của chúng.

Về đặc tính mùa vụ, đây là loại nấm mọc hoàn toàn tự nhiên, chỉ xuất hiện một lần trong năm. Khi xuất hiện thì chỉ kéo dài khoảng hơn một tháng là hết. Năm có sớm thì tầm tết Đoan ngọ, trễ hơn thì vào tháng 6, tháng 7, có khi đến tận tháng 8, tháng 9 âm lịch mới chịu xuất hiện. Nấm thường mọc nhiều ở những mô đất cao ráo dưới các tán cây, hàng rào, nơi có ổ mối đất làm tổ. Chúng thường hay bị lá cây phủ lên nên phải tìm rất kỹ mới thấy được. Mà cũng rất lạ nha. Cũng cùng một nơi có nấm mối mọc nhưng có người tìm thấy, có người lại không. Để lý giải cho sự diệu kỳ này, ông bà ta hay nói hễ ai "có duyên" thì rất dễ tìm được nấm mối, còn ai "nặng bóng vía" thì không thấy được. Và nếu tìm được một nấm thì y như rằng xung quanh sẽ mọc thành một khóm rất nhiều. Rồi để xác định đó có phải là nấm mối không, những người kỹ tính sẽ đào thử một khoảnh đất nhỏ xung quanh, nếu thấy có tổ mối đất sinh sống thì chắc chắn đó là nấm mối. Đặc biệt, khi nhổ nấm, chúng ta chỉ nên lấy cây nhọn cạy đất, rồi dùng tay lay nhẹ để nhổ hết phần gốc của nấm chứ không được dùng dao hoặc các vật bằng kim loại nhổ vì như thế năm sau nấm sẽ không mọc lên tiếp tại chỗ đó nữa.

Với người dân quê, được nếm tai nấm mối đầu mùa còn là được hưởng lộc trời cho. Chính vì vậy mà ai nấy cũng háo hức đợi chờ những cơn "mưa nấm mối" xuất hiện để săn tìm nhổ nấm. Cái loại nấm nhỏ xíu, có đầu hơi đen, bóng nhẵn, thân màu trắng đục, phần gốc vàng ngà ấy cứ thế đã trở thành một phần ký ức không thể nào quên của biết bao người. Nấm mối kho tiêu, kho nước cốt dừa, nấm mối nấu canh, nấm mối xào tỏi, cháo nấm mối, lẩu nấm mối, bánh xèo nhân nấm mối,... ôi những món ăn đơn giản nhưng đầy bổ dưỡng, đậm đà tình quê.

Niềm vui của bà con quê hương Vĩnh Long đơn giản chỉ là thu hoạch và thưởng thức những sản vật thiên nhiên ban tặng nên giờ đây dù sản lượng nấm mối khan hiếm dần nhưng họ vẫn có thói quen săn tìm thu hoạch loại "hoa hậu miệt vườn" thứ thiệt này, còn những người sành ăn thì cũng chẳng tiếc tiền tìm mua thưởng thức. Thu hoạch nấm mối nói riêng, sản vật mùa mưa nói chung đã tạo nên nét đẹp đời thường gần gũi, thân thương của người dân quê Vĩnh Long.

Bài, ảnh: Mỹ Xuân