Ko những hấp dẫn du khách bởi những cánh đồng lúa bạt ngàn xanh mướt, những vườn trái cây quằn sai trĩu quả, Vĩnh Long quê tôi còn hấp dẫn du khách bởi mạch nguồn chở nặng phù sa của những dòng sông hiền hoà, thơ mộng. Tùy vào từng thời điểm khác nhau, sông quê Vĩnh Long sẽ mang theo những sản vật đặc trưng để rồi gợi nhớ, gợi thương lòng người xa xứ và trở thành điểm hẹn lý tưởng cho những ai thích khám phá, trải nghiệm. Những ngày này, nếu có dịp đến Vĩnh Long, chắc chắn du khách sẽ có được những trải nghiệm thú vị khó quên khi mùa cá bống trứng đang về trên sông quê Vĩnh Long.

Năm nào cũng vậy, cứ tầm tháng bảy đến tháng chín âm lịch, khi dòng nước trên các sông rạch chuyển sang màu ngà đỏ, người dân quê tôi bảo đó là"con nước son" đang về, loài cá bống trứng sẽ xuất hiện. Đây là loài cá quen thuộc với những ai sống ở miệt vườn sông nước Cửu Long.

Cá bống trứng có thân tròn, đầu to, ngắn, cuống đuôi thon dài, thân cá có vân và sọc màu đen, được bao phủ bởi lớp vảy nhám màu nâu nhạt. Kích thước cá rất nhỏ, thường chỉ bằng đầu đũa hoặc cỡ ngón tay út của người lớn. Tuy nhỏ, nhưng trong bụng mỗi con thường chứa đầy ấp trứng. Có lẽ vì mang bầu trứng căng tròn, vàng ươm ấy nên người ta đặt tên cho chúng là cá bống trứng để phân biệt với các loại cá bống khác.

Người dân quê tôi thường hay ví von: cá bống trứng “tuy nhỏ mà có võ”. Bởi đây là thức quà quý mà thiên nhiên ban tặng, chúng chỉ đổ về trong thời gian ngắn rồi tự mất dần khi hết con nước. Con người cũng chẳng có cách nào để níu giữ loài cá này lại. Hễ không xuất hiện thì thôi, chứ xuất hiện là sản lượng nhiều vô số kể. Nếu không tận mắt chứng kiến thì cũng khó mà tin được vì chỉ cần đặt dớn hoặc đóng đáy ở một đoạn sông thôi là có thể thu được đến cả vài ký cá trong một lần dỡ là chuyện bình thường.

Vội đến rồi vội đi là vậy, nhưng chúng đã góp phần tăng thu nhập, cải thiện bữa ăn và là ký ức của biết bao người. Nhớ lắm những khi con nước về, lúc trời sụp tối, chỉ cần rủ nhau bơi xuồng, rọi đèn rồi lấy rổ tre hoặc vợt lưới để vớt những con cá đang ẩn mình dưới rễ của các dề lục bình trôi dạt theo dòng nước là có thể dư sức cho bữa cơm quê, hoặc đem ra chợ bán.

Cá bống trứng tuy nhỏ nhưng thịt chắc, thơm ngọt tự nhiên, có thể chế biến thành nhiều món mà bất kỳ ai ăn qua cũng đều thương hương, nhớ vị. Cá bống kho nghệ thì đậm đà, vàng ươm bắt mắt. Cá bống kho nước cốt dừa thì béo ngậy, thơm lừng. Còn món cá cá bống chiên thì giòn rụm,...  Riêng tôi thì mê li với món cá bống trứng kho quẹt ăn với cháo trắng thanh đạm vào buổi sáng; cá bống kho tiêu vị mặn cay nồng ăn cơm với canh rau tập tàng hoặc canh khoai mỡ tím rịm mộng mơ.

Lạ thay, có những thứ ăn hoài thì ngán nhưng cá bống trứng không ngán mà lại gây ghiền, làm quyến luyến bụng dạ của bao người, hễ đi xa thì nhớ, ở gần lại thương. Cá bống trứng là sản vật miền sông nước, là món ăn dân dã thấm đượm tình người, tình quê của vùng đất Vĩnh Long nói riêng và miệt vườn sông nước Cửu Long nói chung.

Bài, ảnh: Mỹ Xuân